Het Palenhuis, zoals ze er nu bij staat.
In de avondzon met een blauwe lucht, dan laat ze zich van haar beste kant zien. Puur goud.
''inspectie''
Op 15 juni bracht een team van Tata Steel een bezoek aan het Palenhuis, onder meer om te bezien hoe de 28 geleverde 'wheatering steel tubes ' zich de afgelopen 9 maanden hadden ontwikkeld. Na enig kijken, ruiken en voelen was de conclusie: uitstekend. Kleur, textuur, hardheid en dichtheid, alles in topconditie.
Op de buitenfoto vlnr: Coenraad Spaans (directeur Operations Tubes Tata Steel), Bauke Hoekstra Bonnema (Senior Marketing Manager Tata Steel Europe) , Piet van Wijk (ontwerper van het Palenhuis), op de rug gezien Hans Holtkamp (manager customer technical services Tata Steel Tubes) en Jilian van Kuilenburg (projectmanager New Product Development Tata Steel).
Niet op de foto (want de maker): Fleur Deul (senior Communications Business Partner Sustainability a.i. at Tata Steel Europe).
Bij de lunch werd nog wat nagepraat. Rechts achteraan: Fleur Deul.
leaflet in English
Homage to the Foundation Pile
‘Who wants to rise, should first go deep’.
The Palenhuis
A landmark for the Amsterdam Sluisbuurt area by Piet van Wijk, commissioned by the Amsterdam city council, inaugurated September 28, 2021.
Why the foundation pile?
Holland is a marshy country; we’ve been battling with water throughout our history. Keeping our feet dry is our speciality and managing water has given us our characteristic landscape of terps, dykes, polders, historic mills and pump houses, canals, weirs and locks. It is with pride that we explain how we live below sea level and show visitors these cultural icons and our spectacular polders, land which over the centuries has been reclaimed by dredging. One aspect of our dry-foot policy which is rarely highlighted, probably because it is seldom seen, is the foundation pile. When you walk around Amsterdam it’s hard to imagine that everything you see is built on piles. Houses, churches, bridges and towers would all sink and disappear into the muddy peat below unless supported by piles. Over the centuries millions of them have been driven into the ground. It has become so obvious and normal to us that we don’t see how remarkable this is. But it is amazing to think that every construction of any sort, even the sewers and drains, are all founded on piles. Without them our buildings would simply vanish into the mud. Millions of tree trunks, 10, 15 or even 20 meters long have been driven into Dutch soil. They had to be imported, so for centuries enormous log shipments were brought over the sea from Scandinavia, or as huge timber rafts down the Rhine from Germany. In the 20th century an alternative was introduced, the prefab concrete pile, and newer techniques have also been developed for placing safe and efficient piles ever deeper into the ground. The foundation industry is a fascinating world, with its own history, state of the art and future. It is a deservedly an important part of Dutch cultural heritage and now also a profitable export product. All the more reason to highlight this very Dutch phenomenon that all too often disappears into the ground, unseen. High time to pay homage to the foundation pile!
Why this landmark in the Sluisbuurt area?
Amsterdam is currently developing a new modern, green, sustainable urban neighbourhood for 15,000 or more inhabitants in what used to be a vast silt depot. In early 2020 the city council, via the project Placemaking Sluisbuurt, organised a competition for the design of a temporary sculpture, a landmark to reflect and celebrate this ambitious feat of urban planning. A jury selected five entries and all inhabitants of Amsterdam were invited to vote digitally for their favourite design. The winner was the Palenhuis, designed by Piet van Wijk. Commenting on his work, the artist emphasized that the idea of erecting spectacular, high-rise buildings in this extremely wet and muddy environment was a good incentive for learning more about the processes preceding such construction. In the Amsterdam region the subsoil of peat and clay generally contains three layers of sand which are able to support foundation piles. There is a fairly thin layer at 10 to 12 meters in depth, known as ‘peasant sand,’ which gives just enough support for small farms and barns. At 18 to 20 meters there is a much thicker layer, solid enough to bear the weight of the 4 or 5-story townhouses built from the 17th century on. To support modern high-rise buildings it is necessary to reach the primal sand substrate at a depth of 60 meters. Driving piles this deep is a formidable task requiring special skills but unavoidable for anyone wanting to build up to 100 meters or more.
Home owners, watch your foundation piles!
Wooden foundation piles need to stay under water, as oxygen causes fungus and rot. Damage to your wooden foundation is an insidious process, only exposed after many years. Artificial variation in the groundwater level in recent years has been fatal, causing many houses to subside. Home-owner associations have calculated that over the next 30 years the cost of repairing the damage will rise to at least €60 billion; about 1 million houses are in danger and it is the homeowner who will have to pay! On average replacing foundation piles costs around €60,000 to €90,000.
How the Palenhuis was erected.
Piet van Wijk was assisted by Adri Verhoef (NAP-Ingenieurs) and Daniel Peters (Damast Architects), who provided the necessary expertise for the construction and the financial backing. The construction was deemed to be feasible based on prices in May 2020. No-one could have foreseen that the price of building materials, especially steel, would rise so dramatically. With much gratitude for their generosity, we thank the suppliers and constructors who were willing to sponsor the Palenhuis project. They made it happen. Without their vision and enthusiasm the Palenhuis would not have existed.
Our thanks and praise goes to these professionals. The City of Amsterdam commissioned and financed the building of this landmark, which was put out to tender via a design contest. From the start there was enthusiastic support from Vroom-Funderingstechnieken. Together with Vroom Betonbouw and Schokindustrie they took charge of the engineering, the foundation and the concrete base.
TATA Steel, via Tata-tubes in Zwijndrecht (NL), delivered 28 tubes of premium quality weathering steel, very sustainable in use as it needs no coating, paint or maintenance and can be endlessly recycled. Linden Staalbouw assembled the Palenhuis while Gebr. Van ‘t Hek took charge of logistics and the installing of the 20-meter-high construction. Contractor Dura Vermeer offered generous support on site.
The Palenhuis itself also needed foundations. The first of four piles, 22 meters long, about to be driven into the ground.
Typical foundation piles supporting a brick wall (photo IFCO 2011)
Timber raft in Zaandam 1933 (Photo Spaarnestad)
Low-vibration / low-noise DPA-PLUS screw piles, Amsterdam 2020 (photo Michiel Pappot, for Vroom Foundation techniques)
fier en onverzettelijk
Eerste hadden we 'Corry' met windsnelheden tot 100 km/u en toen moesten 'Dudley' , 'Eunice' en 'Franklin' nog komen. Eunice werd winnaar met snelheden tot boven 120 km/u bij windkracht 11, zeer zware storm.
Was dit spannend? Ik heb groot vertrouwen in de constructie en de berekeningen, die er aan ten grondslag liggen, maar ben later wel even gaan kijken. Niets aan de hand, fier als ze er bij stond.
Groot respect voor Adri Verhoef, de constructeur, en de bouwers van Vroom, LindenStaalbouw, van 't Hek en Tata-tubes natuurlijk.
De buren van de Mary van der Sluisstraat vonden het ook spannend en legden het vast op film: Palenhuis bij windkracht 11 https://youtu.be/r2kf6kRiabo
handwerk
Toch nog een portie in de spuiterij, thuis. Het zijn er best veel, maar het gaat goed. Handwerk.
filmpje
In opdracht van Tata Steel maakte Jeff van Schie van Fix Media videoopnamen van de bouw van het Palenhuis, onder meer met een drone.
Later liet hij mij voor de camera vertellen over het hoe en wat van dit project.
Uit al die beelden sneed hij een mooi portret van een dikke 6 minuten.
Te zien via You Tube op https://www.youtube.com/watch?v=1J731TEq5Kc
de palenhuis spuitcabine
Er is veel vraag naar de stalen versie van de Palenhuis-schaalmodellen, die gestaag maar zeer vakkundig wordt geproduceerd door de inmates van de Penitentiaire Inrichting Alphen aan de Rijn, actief voor zoals het heet de commerciele binnendienst. Hulde.
Ze behoeven wel een roest coating die de gelijkenis met het echte Palenhuis sterk vergroot.
Dit heb ik thuis ter hand genomen in een geimprioviseerde spuitcabine. De eerste batch van 75 exemplaren is tevens de laatste. Mijn gezondheid is me ook wat waard.
patina
De 28 palen van weathering steel, speciaal gemaakt door Tata Tubes in Zwijndrecht, doen precies wat ik hoopte. De blauwzwarte glans van de walslaag heeft na een maand al plaatsgemaakt voor een mooi egaal zacht oranjebruin roestlaagje. Zo subtiel dat het bijna fluweelachtig aanvoelt. Het idee dat precies dit roestlaagje de bescherming biedt tegen verdergaande oxidatie maakt dit wel tot een heel bijzonder product. En mooi, vooral met de zon erop. Kon niet beter.
hij staat
Na twee jaar werk aan voorbereiding en uitvoering, is het nu zo ver: hij staat, het Palenhuis. Dank aan allen die meewerkten.
Morgen, bij de onthulling, ga ik iedereen uitgebreid bedanken. Hier ook de tekst op het informatiebord.
foldertekst Ode aan de heipaal
Ode aan de heipaal "wie de lucht in wil moet eerst de grond in"
Waarom de heipaal ?
Nederland is een drassig land, sinds mensenheugenis zijn we in strijd met het water. We willen droge voeten houden, daar zijn we inmiddels in gespecialiseerd. Waterbeheersing bracht ons cultuurhistorische iconen als terpen, dijken, polders, droogmakerijen, molens, gemalen, grachten, kanalen, bruggen, duikers, kolken, stuwen, sluizen, etc. We zijn trots op onze poldermolens, op de afsluitdijk, de Flevopolders, de Deltawerken of ‘onze’ baggeraars uit Sliedrecht die waar ook ter wereld op bestelling de boel uitdiepen of nieuw land opspuiten. Eén onderdeel van onze droge-voeten-aanpak krijgt nauwelijks aandacht, mogelijk omdat je ze niet ziet: de heipalen. Hiervan zijn er in de voorbije eeuwen miljoenen in de grond geheid. Daar denk je niet aan als je over de grachten loopt of naar het Rijksmuseum kijkt, terwijl ze essentieel zijn voor het overeind blijven van alles wat is gebouwd in laag-Nederland. De huizen in de stad, kerken, bruggen, kades, het zou hulpeloos in het drassige veen wegzakken als het niet was onderheid met honderdduizenden palen. Niet een beetje scheef hangen, nee volledig verdwijnen in de modder. Het is zo vanzelfsprekend, eerst heien en dan bouwen, dat we het bijzondere ervan niet zien. Maar voor buitenlanders is het onvoorstelbaar en heel fascinerend dat onder ieder huis, torentje, bruggetje, ja zelf onder praktisch iedere put en rioolpijp eerst fundering is aangelegd.
Miljoenen boomstammen
van 10, 15 meter lang, met uitschieters van 20 meter of nog langer. Waar kwamen zulke palen vandaan? Ze groeiden niet op de Veluwe, dus er moest van alles worden georganiseerd om ze vanuit Duitsland of Scandinavië hier te krijgen. Als er nu een kerstboom van 15 meter op de Dam wordt geplaatst lopen de mensen uit. Dat dus, maar dan in miljoenvoud. In de loop van de 20e eeuw ontstond een alternatief, de prefab betonnen heipaal. En de afgelopen decennia zijn nog weer andere technieken ontwikkeld om efficiënt, veilig en nog dieper dan eerst te kunnen funderen. Kortom een fascinerende wereld, met een geschiedenis, een state of the art en een toekomst. Met recht cultureel erfgoed en inmiddels een high tech exportartikel. Daarom alle aandacht voor dit zeer Nederlandse fenomeen dat maar al te vaak ongezien in de aarde verdwijnt. Hulde aan de heipaal.
Waarom dit Palenhuis in de Sluisbuurt ?
In de komende vijf jaar wordt de Sluisbuurt, een oud baggerdepot met een laag zand erover, ontwikkeld tot een groene, duurzame stadswijk met spraakmakende hoogbouw. Het project Placemaking Sluisbuurt van de gemeente Amsterdam met als doel deze buurt bij de Amsterdammers op het netvlies te plaatsen, schreef in het voorjaar van 2020 een prijsvraag uit voor het ontwerp van een tijdelijk kunstwerk dat door vorm en uitstraling vooral als landmark van de Sluisbuurt zal kunnen fungeren. Een jury selecteerde vijf ontwerpen, waarna de inwoners van Amsterdam digitaal hun stem mochten uitbrengen. Het Palenhuis ontworpen door Piet van Wijk kreeg de meeste stemmen. In zijn toelichting benadrukte hij dat juist in een buurt waar sensationele hoogbouw zal verrijzen in een extreem drassige omgeving het goed is om stil te staan bij wat hieraan vooraf gaat. De natte ondergrond van veen en klei kent in deze omgeving meestal drie zandlagen waarop heipalen draagkracht vinden. Een betrekkelijk dunne laag op 10 à 12 meter (het ‘boerenzandje’, stevig genoeg voor een boerenhuis of schuur), een dikkere laag op 18 à 20 meter waarop de meeste huizen binnen de ring zijn gebouwd. Voor echte hoogbouw biedt deze laag niet voldoende houvast en moet worden geheid op het oer-zand, soms meer dan 60 meter diep. Het inbrengen van zulke palen is technisch gesproken een huzarenstukje, maar onontkoombaar voor wie 100 meter hoog wil bouwen.
Huiseigenaren/bewoners, let op uw palen
Schade aan een houten fundering is een sluipend proces dat zich pas na jaren openbaart. In het Deltaplan Aanpak Funderingsschade (KCAF, maart 2021) is berekend dat de komende drie decennia tot 60 miljard euro schade aan woningen zal ontstaan. Circa 1 miljoen woningen lopen aanzienlijk risico. Variatie in de grondwaterstand waardoor paalkoppen (tijdelijk) droog komen te staan is funest. Het kan leiden tot paalrot waardoor een woning op termijn verzakt. De eigenaar/bewoner krijgt uiteindelijk de rekening; gemiddeld kost funderingsherstel €60 à €90.000. Mede hierom is het vaststellen van het ‘funderinglabel’ inmiddels een verplicht onderdeel bij de taxatie van een woning.
Hoe kwam het Palenhuis tot stand ?
Naast Piet van Wijk tekenden Daniel Peters (Damast-Architects) en Adri Verhoef (NAP-Ingenieurs) voor het ontwerp. Zij brachten de deskundigheid in om het ontwerp constructief door te rekenen en de financiële haalbaarheid vast te stellen gelet op het beschikbare budget. En het kón, tenminste voor de prijzen van mei 2020, toen de begroting werd opgesteld. Niemand kon bevroeden dat de prijzen van bouwmaterialen en vooral staal zo gigantisch zouden stijgen. Gelukkig waren de leveranciers en uitvoerende partijen (lees: de sponsoren) uit sympathie met het project, zo vrijgevig en coulant dat het project Palenhuis de dramatische prijsstijgingen heeft overleefd.
houten paalfundering (foto IFCO 2011)
houtvlotten Zaandam 1933 (foto Stadsarchief A'dam)
DPA Plus schroefpalen (foto Vroom Funderingstechniek 2020)
de drone van Fix Media
Zonder kun je niet meer. Dus ook bij de opbouw van het Palenhuis cirkelde er een drone door de lucht, soms nieuwsgierig dichtbij, andere keren op grote afstand. De opnames werden gemaakt door Fix Media, gevestigd in Velsen Noord. Drie keer raden in wiens opdracht.
Mede dank zij het mooie weer zijn het fantastische opnamen geworden. Met toestemming hier een paar op de website.
© Fix Media
en klaar
Maandag 13 werd de eerste set van 8 palen geplaatst, feilloos neergelaten over 8 x 4 draadeinden die in patroon uit de vloerplaat staken. Dinsdag 14-9 was de dag van de waarheid. In etappes werden de resterende 2 x 10 palen aangevoerd en later het huisje, alles vanaf de locatie Purmerend van LindenStaalbouw. En met het gemak van dagelijkse kost werd alles geplaatst en met eindeloos veel schroeven vastgezet. Op deze heerlijke septemberdag met veel zon en gelukkkig maar een heel zacht windje, was om drie uur alles gepiept. Hulde aan de mannen van LindenStaal.
we gaan van start
Na maanden voorbereiding gaat het nu echt beginnen. Vroom Betonbouw heeft de voetplaat van Schok Industrie mooi op zijn plaats gelegd. Daarin zijn de 112 draadeinden gegoten waarop de 28 palen worden vastgezet.
En deze week (37) komen de vakmensen van Van 't Hek die al het staalwerk, voorbereid in Purmerend bij LindenStaalbouw, overeind zetten. Als alles meezit staat over twee dagen het Palenhuis rechtop. De ontwerper mocht heel even in de cockpit van de kraan plaatsnemen
op schema
Vandaag 9 augustus de voortgang besproken bij LindenStaalbouw in Purmerend. Daar hebben ze niet stil gezeten. Het huisje is klaar en ligt op één oor buiten lekker te roesten. Binnen wordt gewerkt aan de ringbalk die op een hoogte van 13,5 meter de 28 balken bij elkaar gaat houden en het huisje gaat dragen. Honderden kilos vakkundig gelast staal, nu nog puzzelstukjes, straks een logisch geheel. Verderop wordt gewerkt aan de palen die elk aan beide zijden ietsiepietsie schuin worden afgeslepen, omdat ze allemaal net iets uit het lood komen te staan. Precisiewerk. Hulde voor zoveel vakmanschap.
het betere laswerk
Bij LindenStaalbouw in Purmerend (onderdeel van de Van 't Hek groep) wordt volop gewerkt aan het huisje. Het frame wordt extra versterkt met wat schoren en de platen, die net voor de grote staal-schaarste konden worden aangeschaft, worden er op gelast.
Dewie aan de tekentafel en de lassers hebben er aardigheid in, het is een uniek klusje dat erg afwijkt van het normale werk.
Buiten liggen de 28 palen rustig te roesten (goed zo, het is corten staal) en te wachten op assemblage later in augustus.
Ze zijn met hun 13,5 meter enorm !
eerste paal
Op 22 juli werd de eerste paal geslagen. Eerst werd 5 meter diep voorgeboord om de omliggende pijpen en buizen niet te verstoren. Bovendien werd door Hektec een seismograaf geplaatst om te monitoren dat het niet te hard zou gaan. In de nabijheid ligt namelijk een hogedruk rioolleiding die je niet kapot wilt trillen. Geen nood, de bijna 20 meter lange palen gingen geruisloos de aarde in, onder toeziend oog van de CEO van Vroom Funderingstechniek Peter Vroom en bedrijfsleider Sandro Pronk die dit alles mogelijk maken. Zelf mag ik, met helm op, dit van nabij mee maken en geniet met volle teugen.
